Τελικά τι κάνουμε με τον έρωτα όταν τελειώνει;

 ψυχοθεραπευτής και συγγραφέας Irvin Yalom έγραψε εύστοχα πως «ο έρωτας δεν διαρκεί, μπορούμε όμως να τον μετατρέψουμε σε αξιοπρεπή αγάπη». Ο έρωτας είναι αναμφισβήτητα καταδικασμένος να τελειώσει ανάμεσα σε δύο ανθρώπους, άλλωστε από τη στιγμή της εκπλήρωσής του ξεκινά ουσιαστικά και η αρχή του τέλους του.

Το πέρασμα του χρόνου, η απόλυτη αποκάλυψη της προσωπικότητας του άλλου, η συνήθεια, ο γάμος, τα παιδιά δεν μπορούν επ’ ουδενί να εξυπηρετήσουν τη συντήρηση ενός συναισθήματος το οποίο τροφοδοτείται επί της ουσίας από το μυστήριο.

Ο έρωτας είναι εγκεφαλικός 

Τα αρχικά στάδια του έρωτα, η παράξενη και συνάμα γοητευτική «τρέλα» που μας πιάνει βασίζονται στη χημεία του ανθρώπινου εγκεφάλου.

Η ντοπαμίνη, ένας νευροδιαβιβαστής που εκκρίνεται στον εγκέφαλο και σχετίζεται συμπεριφορικά με το σύστημα επιβράβευσης, ενισχύεται όταν νιώθουμε ερωτευμένοι και μαζί της ενισχύεται το αίσθημα της απόλαυσης και το αίσθημα της ευτυχίας τα οποία συνδέουμε με το έτερον μας ήμισυ που μας πυροδοτεί όλη αυτή την εθιστική εγκεφαλική κατάσταση.

Ναι, ο έρωτας είναι καθαρά εγκεφαλικός! Η αίσθηση ευφορίας και επιβράβευσης που λαμβάνουμε όταν βλέπουμε τον έρωτά μας λόγω της ενίσχυσης της έκκρισης ντοπαμίνης, μας κάνει να θέλουμε να βιώνουμε διαρκώς την ίδια κατάσταση, οπότε ο ίδιος μας ο εγκέφαλος μας ωθεί να μένουμε προσκολλημένοι στον άλλον (Takahashi et al., 2015).

Η ενίσχυση της ντοπαμίνης, συνδέεται παράλληλα με την ταυτόχρονη μείωση των επιπέδων σεροτονίνης, με αποτέλεσμα να οξύνεται ακόμα περισσότερο η εμμονή μας με το πρόσωπο ενδιαφέροντος.

Την εθιστική αυτή χημεία συμπληρώνει μεταξύ άλλων και η λεγόμενη «ορμόνη της δέσμευσης», η ωκυτοκίνη. Εκκρίνεται κατά τη διάρκεια της ερωτικής επαφής μεταξύ του ζευγαριού με σκοπό να τους ωθήσει στην αναπαραγωγή ενώ είναι υπεύθυνη για την ενίσχυση του δεσμού μητέρας και παιδιού κατά τη γέννησή του και κατά τον θηλασμό του (Poulin et al., 2012).

Τουτέστιν, η διακαής επιθυμία να είμαστε διαρκώς με τον/την σύντροφο κατά τους πρώτους μήνες μιας σχέσης είναι φυσιολογική και δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα για να την μειώσουμε.

Η Ηδονιστική Προσαρμογή

Το πέρασμα του χρόνου όμως είναι αμείλικτο καθώς είμαστε προορισμένοι να επιστρέψουμε στα αρχικά στάδια ευτυχίας μας μετά από μερικούς μήνες.

Ειδικότερα, σύμφωνα με τη Θεωρία της Ηδονιστικής Προσαρμογής (Diener et al., 2009) όλοι οι άνθρωποι έχουν ένα δικό τους προσωπικό επίπεδο ευτυχίας. Κάποια γεγονότα, όπως η εμφάνιση ενός νέου έρωτα, μεταβάλλουν αυτά τα επίπεδα και τα αυξάνουν.

Οι άνθρωποι νιώθουν υπέροχα και αντιδρούν όμορφα στη νέα κατάσταση ωστόσο μετά από περίπου 3 με 4 μήνες, έχει αποδειχτεί ερευνητικά, ότι επανέρχονται στα συνηθισμένα επίπεδα ευτυχίας τους.

Εκεί που βρίσκονταν δηλαδή πριν εμφανιστεί ο έρωτας. Επανέρχονται στη λεγόμενη ομοιόσταση, στο σημείο αναφοράς τους.

Η Ηδονιστική Προσαρμογή επηρεάζει όλες τις εκφάνσεις του ανθρώπινου βίου και όχι μόνο τους ερωτευμένους.

Κάπως έτσι γνωρίζουμε εξ’ αρχής λοιπόν ότι η Ηδονιστική Προσαρμογή θα μειώσει την ένταση του έρωτα και θα αποκαλύψει νέες πτυχές στη ζωή του ζευγαριού.

Αυτές οι νέες πτυχές αποτελούν τις αφορμές για να μετατρέψουμε τον έρωτα σε αξιοπρεπή αγάπη και αυτή η μετατροπή πιθανότατα θα πρέπει να ξεκινήσει μόλις κυριαρχήσει η Ηδονιστική Προσαρμογή.

Από εδώ και πέρα, οι ορμόνες που μας αναγκάζουν να συμπεριφερόμαστε ενστικτωδώς και ασυνείδητα, έχουν μειωθεί σε ένταση. Η δουλειά για τη σχέση πρέπει να γίνει «χειρωνακτικά», συνειδητά, με σεβασμό, αγάπη και προσπάθεια για διατήρηση της έλξης.

Κατά τον πρώτο χρόνο, η έλξη διατηρείται, ίσως και χωρίς ιδιαίτερη προσπάθεια. Η ερωτική επιθυμία είναι διάχυτη και αν το ζευγάρι μοιράζεται εμπειρίες και εξακολουθεί να υπάρχει θαυμασμός, όλα βαίνουν καλώς.

Τί γίνεται όμως στις μακροχρόνιες σχέσεις και στους πολυετείς γάμους; Εκεί που η Ηδονιστική Προσαρμογή έχει απόλυτα κυριεύσει, έχει διαγράψει τις μνήμες του πρώτου σταδίου της σχέσης και την έχει μετατρέψει περισσότερο σε μια συγκατοίκηση ίσως, παρά σε αξιοπρεπή αγάπη;

Έλλειψη επικοινωνίας

Τα περισσότερα ζευγάρια που επισκέπτονται θεραπευτές, έχουν ουσιαστικά το εξής πρόβλημα όπως έχουν αποδείξει πολλές έρευνες: Έλλειψη επικοινωνίας (Miller et al., 2003).

Αδυνατούν να επικοινωνήσουν μεταξύ τους ερωτικά και συναισθηματικά με αποτέλεσμα να χάνουν την έλξη και σε πολλές περιπτώσεις την εμπιστοσύνη, γεγονός που οδηγεί σε εντάσεις για σημαντικά ή ασήμαντα ζητήματα.

Τα περισσότερα ζευγάρια σε μακροχρόνιες σχέσεις, πρέπει να γυρίσουν πίσω, στην αρχή σχεδόν και να μάθουν ξανά να επικοινωνούν μεταξύ τους. Να μάθουν να ακούν ο ένας τον άλλον, να προσφέρουν τον απαιτούμενο χρόνο ο ένας στον άλλον και να κατανοήσουν ότι αν δεν δουλέψουν επί της ουσίας πάνω στη σχέση τους, θα την χάσουν ή θα χάσουν τον εαυτό τους μέσα σε μία σχέση που τους προκαλεί αφόρητη μοναξιά.

Προσοχή, δεν αναζητούμε την αρχική ένταση του έρωτα, αυτός είναι προορισμένος να καμφθεί, αναζητούμε τη διατήρηση της «αξιοπρεπούς αγάπης», αυτής που μας επιτρέπει να βλέπουμε ότι και οι δύο σαν ζευγάρι, βρισκόμαστε μαζί απέναντι σε ένα πρόβλημα και όχι ο ένας απέναντι στον άλλο.

Πώς να πετύχουμε την «αξιοπρεπή αγάπη»

Για να αρχίσουμε σταδιακά να κερδίζουμε τη χαμένη μας επικοινωνία σαν ζευγάρι και να διαμορφώσουμε μια «αξιοπρεπή αγάπη» μπορούμε να υιοθετήσουμε συνειδητά κάποιες τεχνικές στην καθημερινότητά μας οι οποίες θα μας φέρουν κοντά με τον άλλον ενισχύοντας σε πρώτο επίπεδο την αίσθηση συντροφικότητας:

1. Αφήνουμε το κινητό: Έρευνες στις ΗΠΑ έχουν αποδείξει ότι η διαρκής ενασχόληση με το κινητό (κοινωνικά δίκτυα, παιχνίδια, μηνύματα κλπ) έχει αυξήσει κατακόρυφα τα διαζύγια. Ως εκ τούτου, 30 λεπτά μέσα στην ημέρα το ζευγάρι πρέπει να κλείσει το κινητό και να συζητήσουν οι δυο τους χωρίς περισπασμούς, πώς πήγε η μέρα τους.

2. Η ερώτηση του 1 εκατομμυρίου: Κάθε μέρα ένας από τους δύο θέτει στον άλλον την ερώτηση του 1 εκατομμυρίου «Πώς ένιωσες σήμερα»;. Αναμένουμε λοιπόν από τον άλλον να μας εκφράσει τα συναισθήματά του και εμείς να ακούσουμε προσεκτικά ό,τι έχει να πει. Η έκφραση των συναισθημάτων αναφορικά με την έκβαση της ημέρας, επιτρέπει στο ζευγάρι σταδιακά να επικοινωνεί ο ένας στον άλλον συναισθήματα αρνητικά τα οποία όσο απωθούνται, αποξενώνουν τους δυο τους. Η έκφραση συναισθημάτων αρχικά για το πώς ένιωσαν κατά τη διάρκεια της ημέρας, ενισχύει την ενσυναίσθησή τους και ως εκ τούτου την μεταξύ τους συναισθηματική επικοινωνία.  

3. Αγκαλιά: Μία θερμή αγκαλιά για 30 δευτερόλεπτα, είναι ευεργετική για το ζευγάρι καθώς ενισχύει την έκκριση ωκυτοκίνης – την ορμόνη της δέσμευσης όπως αναφέρθηκε παραπάνω -  και ως εκ τούτου αρχίζουμε να θυμόμαστε κάποια παλιά καλά συναισθήματα που εκφράζαμε στον άλλον. Συν τοις άλλοις, η αγκαλιά είναι η καλύτερη σωματική επικοινωνία σε πρώτη φάση για ένα ζευγάρι που έχει απωλέσει την έλξη του.

4. Το ραντεβού: Μία φορά την εβδομάδα, χωρίς παιδιά, χωρίς φίλους, μόνο οι δυο σας. Ντυθείτε όμορφα και πηγαίνετε για καφέ, ποτό ή φαγητό, ακόμα και για έναν περίπατο. Μην μιλήσετε για τη σχέση σας, μην μιλήσετε για τα παιδιά σας, το μέλλον σας τα οικονομικά σας, απλά περάστε χρόνο μαζί. Άνετα, αβίαστα, φιλικά.

5. Εμπειρίες: Χρειάζεστε νέα βιώματα για να επαναπροσδιορίσετε τη σχέση σας. Ταξιδέψτε, επισκεφθείτε νέα μέρη μαζί, νέα μαγαζιά, δοκιμάστε καινούργια χόμπι και ας μην τα υιοθετήσετε. Το ζητούμενο είναι να μοιραστείτε κάτι κοινό το οποίο θα σας δώσει μία μικρή αφορμή για περισσότερη επικοινωνία.

Η «αξιοπρεπής αγάπη» που αναφέρει ο Yalom βασίζεται σε μια βαθιά και αυθεντική επικοινωνία.

Μπορεί πολλές φορές να χρειαστεί να μάθουμε να επικοινωνούμε από την αρχή με τον άλλον διότι στην πορεία της σχέσης μας αλλάζουμε. Αλλάζω εγώ, αλλάζει εκείνος ή εκείνη και μετά από κάθε αλλαγή καλούμαστε να «πενθήσουμε» αυτό που χάσαμε και να μάθουμε να ζούμε με αυτό που αναδύεται, το καινούργιο, ένας νέος εαυτός του συντρόφου λόγου χάρη.

Για να επιτευχθεί αυτό, πρέπει να μάθουμε να επικοινωνούμε μαζί του και η σωστή επικοινωνία ως γνωστόν απαιτεί δύο πράγματα, ενεργητική ακρόαση, ακούμε καλά χωρίς να διακόπτουμε και ενσυναίσθηση, προσπαθούμε να μπούμε στη θέση του συντρόφου μας για να καταλάβουμε πώς νιώθει.

Οι προσπάθειες που καταβάλουμε για σωστή επικοινωνία λοιπόν είναι το θεμέλιο της αξιοπρεπούς αγάπης και μαρτυρά πάντα την επιθυμία μας να επαναπροσδιορίσουμε τη σχέση προκειμένου να είμαστε και οι δύο ικανοποιημένοι μέσα σε αυτήν, όσα χρόνια κι αν περάσουν.


Βιβλιογραφία

Diener, E., Lucas, R. E., & Scollon, C. N. (2009). Beyond the hedonic treadmill: Revising the adaptation theory of well-being. In The science of well-being (pp. 103-118). Springer, Dordrecht.

Miller, R. B., Yorgason, J. B., Sandberg, J. G., & White, M. B. (2003). Problems that couples bring to therapy: A view across the family life cycle. The American Journal of Family Therapy, 31(5), 395-407.

Poulin, M. J., Holman, E. A., & Buffone, A. (2012). The neurogenetics of nice: receptor genes for oxytocin and vasopressin interact with threat to predict prosocial behavior. Psychological science, 23(5), 446-452.

Takahashi, K., Mizuno, K., Sasaki, A. T., Wada, Y., Tanaka, M., Ishii, A., ... & Watanabe, Y. (2015). Imaging the passionate stage of romantic love by dopamine dynamics. Frontiers in Human Neuroscience, 9, 191

psychology.gr