Παρακμή; Του Γιώργου Παπακωνσταντή

Βρισκόμαστε στο 2023 μετά από μια οικονομική κρίση που κράτησε πάνω από δέκα χρόνια, και η οποία ακόμη έχει συνέπειες στη ζωή μας.
Το ερώτημα που πλανάται όμως ακόμη,  είναι αν διδαχτήκαμε κάτι από αυτή την κρίση, αν την αναλύσαμε στις σωστές της διαστάσεις, αν κατανοήσαμε τις αιτίες της και αν εμπεδώσαμε τα λάθη και τις ανεπάρκειές μας ως κοινωνία και ως κράτος. Μιας κρίσης η οποία στις αιτίες της,  εκτός από οικονομικά είχε πρώτιστα και πολιτισμικά χαρακτηριστικά
Η απάντηση είναι ξεκάθαρα όχι. Κάνουμε πως μπήκαμε σε μια κανονικότητα, παριστάνουμε ότι καταλάβαμε, όμως κατά βάθος θεωρούμε ότι είμαστε αδικημένοι, ότι οι κακοί και υπερόπτες Ευρωπαίοι και Αμερικάνοι θέλουν το κακό μας και εμείς, ως εξαίρετος και περιούσιος λαός δικαιούμαστε πολύ περισσότερα από όσα απολαμβάνουμε. Εννοείται βέβαια ότι οι ελίτ που συνέβαλλαν στην κρίση εξακολουθούν να κυριαρχούν,  όπως και οι ίδιες νοοτροπίες. Το «Ελληνικό όνειρο» που κυριαρχεί, είναι το να πετύχουμε το μεγαλύτερο οικονομικό αποτέλεσμα για μας, με τη μικρότερη δυνατή προσπάθεια. Να βρούμε τρόπο να βολευτούμε, να τα καταφέρουμε,  μέσα από τα δίκτυα, τις γνωριμίες, τα συνδικάτα, τα κόμματα, τους συγγενείς και τους φίλους.  
Οι τηλεοπτικοί σταθμοί, ως οι εκφραστές αλλά και οι διαμορφωτές, σε μια σχέση αλληλεπίδρασης της Ελληνικής κοινωνίας, προβάλλουν πρότυπα είτε των 15 λεπτών δημοσιότητας, είτε του εύκολου πλουτισμού, της καπατσοσύνης της γκλαμουριάς.  Βλέπουμε μια κοινωνία να δοξάζει τους αστέρες των ριάλιτυ και να μην ασχολείται καν με τους επιστήμονές της, με εκείνους που πραγματικά κοπιάζουν και προβάλλουν ουσιαστικά τη χώρα μας. Βλέπουμε υπαλλήλους του δημοσίου να καταγγέλλουν το δημόσιο, δηλαδή όλους εμάς αφού για εμάς τους πολίτες υποτίθεται δουλεύουν,  γιατί δε θέλουν να αξιολογείται η δουλειά τους. Έτσι καταγγέλλουμε εκείνους που επέλεξαν τον ανίκανο σταθμάρχη αλλά στην ίδια διαδήλωση κυριαρχούν τα πλακάτ κατά της αξιολόγησης. Βλέπουμε συνδικαλιστές να διοικούν αντί να διεκδικούν, ή τους βλέπουμε να εκπροσωπούν ως εκπρόσωποι τύπου των οργανισμό τους. Βλέπουμε γονείς να αποδέχονται την μπαχαλοποίηση του δημόσιου σχολείου με καταληψίες 12-15 χρονών, ταυτόχρονα να πασχίζουν όσο μπορούν να στείλουν τους γόνους τους στα φροντιστήρια, αλλά την ίδια στιγμή διαδηλώνουμε για το χάλι της  δημόσιας παιδείας.
 Έχουμε καταλήξει απλά και συνοπτικά,  ότι πάντοτε για όλα φταίει η Κυβέρνηση, η κάθε Κυβέρνηση, ή γενικά πάντα φταίνε οι άλλοι. Έτσι έχουμε διαμορφώσει μια κοινωνική οργάνωση χωρίς καθόλου αυτοκριτική, χωρίς την ευθύνη της συμμετοχής, χωρίς συντεταγμένο σκοπό. Κάθε κοινωνική η επαγγελματική ομάδα θεωρεί εαυτόν πάνω από όλους. Στη γλώσσα και στην κουλτούρα μας επικρατεί μόνο η ψευδαίσθηση των ανικανοποίητων δικαιωμάτων. Το χειρότερο είναι ότι πολλοί το πιστεύουμε. Ότι είμαστε ξεχωριστοί, δικαιωματούχοι σε έναν ξεχωριστό, περιούσιο λαό, ο οποίος μονίμως καυχάται για το ιστορικό παρελθόν του, αλλά δε φαίνεται να δίνει δεκάρα για το μέλλον του. Οι νεώτερες γενιές, οι σημερινοί έφηβοι έχοντας μεγαλώσει με έναν παιδοκεντρικό τρόπο είναι πεπεισμένες για τα αναφαίρετα δικαιώματά τους, αλλά δεν τους έχουμε αφήσει να συνειδητοποιήσουν τις ευθύνες και τις υποχρεώσεις τους στο στάδιο της ωρίμανσής τους, γιατί εμείς οι ίδιοι δεν έχουμε κατανοήσει επαρκώς τις δικές μας ευθύνες.
Η φράση του Κέννεντυ, «Μην κοιτάς τι κάνει η χώρα σου για σένα αλλά τι κάνεις εσύ για τη χώρα σου» μοιάζει τόσο ξεπερασμένη και τόσο έξω από τα νερά μας που ούτε καν  μας ακουμπάει.  Αντίθετα, ο καθημερινός ατομικισμός μας για την προσωπική μας βόλεψη, συχνά εξισορροπείται με την ψευδαίσθηση των συλλογικών δράσεων σε ένα γενικότερα «Ενάντια…» διαδηλώνουμε «ενάντια…» και βάλτε ότι θέλετε.  Δεν ξέρω όμως αν έχουμε μάθει να δρούμε «υπερ…»
Προφανώς και δεν είμαστε όλοι το ίδιο. Προφανώς υπάρχουν αρκετοί που λειτουργούν ως υπεύθυνοι δημοκράτες πολίτες, όμως δυστυχώς τον θόρυβο τον κάνουν οι άλλοι, εκείνοι που μέσα στο θόρυβο ικανοποιούν τελικά προσωπικά συμφέροντα πάσης φύσεως.
Δεν ξέρω αν όλα αυτά συνιστούν παρακμή της κοινωνίας μας, όμως βλέποντας, διαβάζοντας τι συμβαίνει τον κόσμο, πως διαμορφώνονται οι παγκόσμιοι συσχετισμοί, οι προτεραιότητες για το μέλλον, τα μεγάλα διακυβεύματα σε παγκόσμιο επίπεδο, μοιάζει εντελώς γελοίο, ειδικά μάλιστα μετά την πρόσφατη τραγωδία,  το πλαίσιο της επικαιρότητας που μας απασχολεί εδώ στο μικρό γαλατικό χωριό που λέγεται Ελλάδα.