Πως η ζεστασιά επηρεάζει θετικά την ψυχολογία μας

Έχετε αναρωτηθεί με ποιο κοινό τρόπο μια κουβέρτα και μια αγκαλιά ή άλλη ένδειξη ενδιαφέροντος μπορούν να μας βοηθήσουν να ξεπεράσουμε κάποιο φόβο και να απαλλαγούμε από το έντονο άγχος;

Οι επιστήμονες έχουν την απάντηση

Θεραπεία έναντι της μοναξιάς και του φόβου αποτελεί η θαλπωρή, τόσο η «απτή» που βιώνεται από τις αισθήσεις μας όσο και η συναισθηματική. Το πώς συμβαίνει αυτό και η ζεστασιά εξασφαλίζει το αίσθημα της ασφάλειας, επιχειρεί να αναλύσει ο ψυχολόγος Arash Emamzadeh, απόφοιτος τους Πανεπιστημίου της Βρετανικής Κολομβίας στον Καναδά.

Για την κατανόηση του φαινομένου σε πρώτο επίπεδο, μας παραπέμπει στον πρώτο άνθρωπο και ειδικότερα σε δύο αρχέγονες φοβίες του ανθρώπου, την ερπετοφοβία και αραχνοφοβία, και πώς αυτές σχετίζονται με τη «βιολογική ετοιμότητα», τη θεωρία που εισηγήθηκε ο Αμερικανός ψυχολόγος Martin Seligman και υποστηρίζει ότι κάθε οργανισμός έχει βιολογική προδιάθεση για τη γρήγορη ή αργή εκμάθηση συσχετισμών μεταξύ ερεθισμάτων, αποκρίσεων και ενισχυτών (κάθε γεγονός που προκύπτει από μια συμπεριφορά και αυξάνει τις πιθανότητες επανάληψής της στο μέλλον).

Η βιολογική ετοιμότητα καθορίζεται από τις περιβαλλοντικές συνθήκες και απαιτήσεις στις οποίες εκτέθηκαν και επιβίωσαν οι αρχικοί τους πρόγονοι.

«Δεδομένου ότι οι δηλητηριώδεις αράχνες και τα φίδια αποτελούσαν σημαντική απειλή στο περιβάλλον των προγόνων, οι άνθρωποι που έμαθαν γρήγορα να αποφεύγουν τα αποφεύγουν είχαν περισσότερες πιθανότητες να επιβιώσουν και να αναπαραχθούν» αναφέρει, προσθέτοντας πως το παράδειγμα εξηγεί και γιατί μεταγενέστεροι φόβοι όπως για τα όπλα, τις πρίζες ή τα αυτοκίνητα είναι δύσκολο να μας καλλιεργηθούν.

Στους προγόνους έπειτα μπορεί κανείς να εντοπίσει και τους παράγοντες που περιόρισαν την εκμάθηση του φόβου και την απόκριση σε αυτόν, όχι άλλο από την παρουσία ερεθισμάτων ασφαλείας όπως η γονεϊκή ή φιλική φροντίδα, η καλοσύνη και υποστήριξη, μεταβλητές καθοριστικές για την επιβίωση και αναπαραγωγή των πρώτων ανθρώπων.

Η απαραίτητη για την επιβίωση σωματική ζεστασιά, δηλαδή, συνδέεται έτσι με τη διαπροσωπική «κοινωνική» ζεστασιά, όπως προσφέρεται μέσω της γενναιοδωρίας, της στοργής και του ενδιαφέροντος, ιδιότητες που χαρακτηρίζουν τους παρόχους υποστήριξης.

Η αγχολυτική δράση της θερμότητας και ένα πεδίο εφαρμογής της

Έρευνα από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια με επικεφαλής τη μεταδιδακτορική ερευνήτρια Κοινωνικής Ψυχολογίας Erica Hornstein, διαπίστωσε ότι η σωματική θερμότητα δεν συνδέεται εύκολα με την απόκριση στον φόβο αλλά, αντιθέτως, την μπλοκάρει, χωρίς μάλιστα το άτομο να έχει προηγουμένως εκπαιδευτεί για τη σύνδεση της σωματικής ζεστασιάς με την ασφάλεια. Προσφέρει δηλαδή το ίδιο αίσθημα ασφαλείας και σιγουριάς με αυτά που εξασφαλίζει η ύπαρξη ενός παρόχου κοινωνικής υποστήριξης.

Η «κοινωνική» και σωματική ζεστασια επηρεάζουν κοινά νευροβιολογικά μονοπάτια που αναπτύχθηκαν ακριβώς για το λόγο αυτό, ώστε ο άνθρωπος να αποζητά δηλαδή εμπειρίες που του παρέχουν πρόσβαση σε σωτήριες «πηγές θερμότητας».

Τέτοιο παράδειγμα αποτελούν τα οπιοειδή του οργανισμού, χημικές ενώσεις που εντοπίζονται επί το πλείστον στο κεντρικό νευρικό σύστημα και τον γαστρεντερικό σωλήνα και έχουν συσχετιστεί με τη ρύθμιση της θερμοκρασίας του σώματος, το αίσθημα κοινωνική εγγύτητας και σύνδεσης καθώς και την κατάσταση του φόβου.

Αντίστοιχα, το εγγενές ερέθισμα ασφάλειας που πυροδοτεί η θερμότητα και μπορεί να μετριάσει επί μακρόν τον φόβο παρατηρείται και στα νεογνά και δη τα πρόωρα, για τα οποία η εξασφάλιση ζέστης αποτελεί προϋπόθεση της επιβίωσής τους.

Τα παραπάνω ευρήματα θα μπορούσαν να βρουν ενδεχομένως εφαρμογή στο πεδίο ψυχικών διαταραχών όπως οι αγχώδεις διαταραχές και η Διαταραχή Μετατραυματικου Στρες (Post Traumatic Stress Disorder, PTSD), οι οποίες σχετίζονται με δυσκολία μάθησης των ερεθισμάτων ασφάλειας ή αποτυχία στην αναστολή του φόβου παρά το ασφαλές περιβάλλον και για τις οποίες οι υφιστάμενες μέθοδοι αντιμετώπισης χωλαίνουν.

Επί παραδείγματι, είναι συχνά τα περιστατικά υποτροπής σε άτομα υπό θεραπεία έκθεσης, τεχνικής κατά την οποία το άτομο εκτίθεται σταδιακά στην κατάσταση που τον αγχώνει και τρομοκρατεί έως ότου μειωθεί η απόκριση του άγχους.