Ο χωρισμός από τη συντροφική σχέση είναι μία από τις πιο στρεσογόνες αλλαγές στη ζωή του ανθρώπου. Προκαλεί δηλαδή έντονο άγχος και στρες, ακόμη δε περισσότερο, στην περίπτωση διαζυγίου ή ύπαρξης παιδιών. Όπως κάθε απώλεια, έτσι κι ο χωρισμός από έναν άνθρωπο που ήταν σημαντικός στη ζωή μας, περιλαμβάνει πένθος. Χρειάζεται να πενθήσουμε για την απώλεια του συντρόφου, προκειμένου να προχωρήσουμε.
Το πένθος περιλαμβάνει συνήθως κάποια στάδια τα οποία βιώνει ο άνθρωπος, όχι απαραίτητα με την παρακάτω σειρά που θα αναφερθούν:
1) Σοκ, κυρίως στις περιπτώσεις που ο χωρισμός είναι μονόπλευρη απόφαση.
2) Άρνηση αποδοχής του χωρισμού. Οι άνθρωποι χρειάζονται συνήθως κάποιο εύλογο χρονικό διάστημα – που ποικίλει πολλές φορές ανάλογα και με τη διάρκεια της σχέσης – προκειμένου να αρχίσουν να αισθάνονται ότι έχουν χωρίσει από το σύντροφό τους.
3) Θυμός προς το σύντροφο, για όλα αυτά που δεν έλαβαν από τη σχέση, για τη στάση του, για όσα προσέφεραν οι ίδιοι και δεν αναγνωρίστηκαν.
4) Έντονη θλίψη κι απαισιοδοξία. Σε αυτή τη φάση – η οποία μπορεί να εναλλάσσεται με αυτή του θυμού – ο άνθρωπος πενθεί για τη χαμένη του σχέση, αισθάνεται φόβο για το μέλλον, μοναξιά κι απομονώνεται. Συχνά εμφανίζει διαταραχές στον ύπνο, αύξηση ή μείωση βάρους, ψυχοσωματικά συμπτώματα, εξαρτήσεις (αύξηση καπνίσματος, κατάχρηση αλκοόλ και ουσιών, κατάχρηση Η/Υ και τηλεόρασης).
5) Διαπραγμάτευση – παζάρεμα. Σε αυτό το στάδιο ο άνθρωπος διαπραγματεύεται τι θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά, έτσι ώστε να αποφευχθεί ο χωρισμός. Η διαπραγμάτευση αυτή μπορεί να συνοδεύεται κι από αισθήματα ενοχής.
6) Αποδοχή της απώλειας. Σε αυτή τη φάση ο άνθρωπος αρχίζει να ανασυγκροτείται, να αισθάνεται ανακούφιση ή και ενθουσιασμό για τη ζωή που ανοίγεται μπροστά του ή για το ενδεχόμενο δημιουργίας μιας νέας σχέσης. Κάποιοι μπορεί να βιώνουν απάθεια στο ενδεχόμενο δημιουργίας μιας νέας σχέσης, είναι όμως απαλλαγμένοι από βαριά συναισθήματα.
Χρειάζεται να τονίσουμε ότι κάθε αλλαγή – όπως είναι ένας χωρισμός – έχει απώλεια, αλλά και κέρδος ή ευκαιρίες. Πολλοί άνθρωποι έχουν την ευκαιρία, σε αυτή τη φάση, να ασχοληθούν περισσότερο με τον εαυτό τους, με την εμφάνισή τους, με επαγγελματικά τους θέματα, να διευρύνουν τον κύκλο τους και να ασχοληθούν με κάποιο χόμπι ή σπορ που ανέκαθεν ήθελαν.
Όλα τα παραπάνω στάδια είναι πολύ χρήσιμα – ειδικά όταν συνδυάζονται με ψυχοθεραπεία – καθώς μέσα από αυτά ο άνθρωπος γνωρίζει τον εαυτό του. Το να μπορέσει κάποιος να καταλάβει τι γινόταν σε μια σχέση, τι προσωπικές ανάγκες προσπαθούσε να καλύψει, τι ρόλο είχε ο ίδιος αλλά και ο σύντροφός του, τι φόβους έχει για το μέλλον αποτελούν έναν εξαιρετικά χρήσιμο κι απαραίτητο οδηγό για τις μετέπειτα σχέσεις του.
Υπάρχουν κάποιοι παράγοντες που λειτουργούν ανακουφιστικά – ή επιβαρυντικά – σε ένα χωρισμό, όπως η ύπαρξη ή μη ενός οικογενειακού / φιλικού δικτύου υποστήριξης, η προσωπικότητα και τα προηγούμενα επίπεδα αυτοεκτίμησής μας. Κατά τη διάρκεια της θεραπείας δίνεται έμφαση στο φόβο της απώλειας και της μοναξιάς, σε μη ρεαλιστικές προσδοκίες από το σύντροφο (π.χ. ο σύντροφος σωτήρας), στη συνειδητοποίηση δυσλειτουργικών ρόλων, μοτίβων και συμπεριφορών στη σχέση και στην αυτοεκτίμηση του ατόμου.
Υπάρχουν άνθρωποι που δεν αντέχουν να βιώσουν τα δυσάρεστα συναισθήματα του χωρισμού ή το αίσθημα μοναξιάς και δημιουργούν αμέσως μια νέα σχέση. Αυτό δε σημαίνει ότι δε θα βιώσουν δυσάρεστα συναισθήματα ή ότι άλυτα δικά τους θέματα που παρενέβαιναν στην προηγούμενη σχέση δε θα επανεμφανιστούν στην επόμενη. Όταν αυτό είναι ένα μοτίβο ζωής, οι άνθρωποι συνήθως προσπαθούν να καλύψουν όλες τις ανάγκες τους μέσα από μια συντροφική σχέση, δημιουργώντας έτσι συνθήκες εξάρτησης.
Στην περίπτωση του διαζυγίου, οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι σύντροφοι είναι περισσότερες, ειδικά εάν υπάρχουν και παιδιά. Οι προσδοκίες για κοινή ζωή και για μια μελλοντική επένδυση είναι συχνά μεγαλύτερες. Ο γάμος είναι μια υπόσχεση δέσμευσης μεταξύ δύο ανθρώπων, αλλά και δέσμευσης απέναντι στην κοινωνία – με ό,τι διάσταση παίρνει κάτι τέτοιο στον καθένα. Φυσικά και κανείς δεν παντρεύεται με την προοπτική να πάρει διαζύγιο. Όταν όμως η σχέση του ζευγαριού είναι συγκρουσιακή ή αποξενωμένη αυτό έχει άμεσο αντίκτυπο στα παιδιά, εφόσον υπάρχουν. Έτσι είναι προτιμότερο το ζευγάρι να χωρίζει, αλλά να μπορεί να συνεργαστεί και προς όφελος των παιδιών.
Στην πραγματικότητα πολλά διαζύγια είναι συγκρουσιακά, κι αυτό επηρεάζει ιδιαιτέρως αρνητικά την ψυχολογία των παιδιών. Η ιδιότητα του συντρόφου υπερτερεί έναντι της ιδιότητας του γονιού κι έτσι τα παιδιά γίνονται το «μέσο» εκτόνωσης όλης της σύγκρουσης.
Κυριαρχούν συχνά οι αλληλοκατηγορίες και οι πρώην σύντροφοι προσπαθούν να κερδίσουν την εύνοια και την αγάπη του παιδιού. Πολλές φορές ο ένας γονιός κατηγορεί τον άλλο στο παιδί ότι δε νοιάζεται αρκετά. Αισθάνονται απειλημένοι από τον πρώην σύντροφο και δυσκολεύονται να αποδεχτούν συναισθηματικά ότι το παιδί χρειάζεται να αισθάνεται ότι αγαπιέται και από τους δύο γονείς του.
Τα παιδιά από μεριάς τους αντιλαμβάνονται αυτή την αγωνία του γονιού και τη χρησιμοποιούν προς όφελός τους: «Θα πάω να μείνω στον μπαμπά» (ή στη μαμά, αναλόγως με το ποιος έχει την κηδεμονία) είναι μια συχνή απειλή των παιδιών για να τρομοκρατήσουν επιπλέον τον ήδη τρομοκρατημένο γονιό, αν θέλουν να κερδίσουν κάτι κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης.
Όταν η σχέση είναι τόσο συγκρουσιακή μεταξύ των πρώην συζύγων συχνά τα παιδιά εμφανίζουν διάφορα προβλήματα – λόγου και σχολικής απόδοσης, συμπεριφοράς ή συναισθηματικών διαταραχών. Έχω συναντήσει γονείς που είναι τόσο πληγωμένοι από τον πρώην σύντροφό τους που εμπλέκονται σε ατέρμονες δικαστικές διαμάχες και εξωδικαστικές συγκρούσεις, μολονότι τα παιδιά εκδηλώνουν δυσάρεστα συμπτώματα.
Σε αυτές τις περιπτώσεις χρειάζεται ο κάθε γονιός να ασχοληθεί με τα δικά του τραύματα γύρω από τη σχέση, προκειμένου να βοηθήσει τελικά και το παιδί του. Όταν οι χωρισμένοι γονείς μπορούν να συνεργαστούν προς όφελος του παιδιού δημιουργούν ένα ασφαλές και υγιές περιβάλλον, που είναι σαφώς προτιμότερο από το να παραμένουν μαζί σε μια δυσλειτουργική σχέση.
Συνοψίζοντας, ο χωρισμός (με ή χωρίς διαζύγιο και παιδιά) περιλαμβάνει κάποια στάδια ψυχικής επεξεργασίας απαραίτητα προκειμένου να προχωρήσει κάποιος στη ζωή του, να γνωρίσει καλύτερα τον εαυτό του και να μην επαναλάβει τα ίδια δυσλειτουργικά μοτίβα. Αυτό επιτυγχάνεται συνήθως μέσω της ψυχοθεραπείας. Όταν υπάρχουν παιδιά οι καταστάσεις γίνονται πιο σύνθετες, καθώς χρειάζεται να είναι σε προτεραιότητα το συμφέρον των παιδιών, έναντι των προσωπικών αναγκών των γονέων, οι οποίες πηγάζουν από έντονα ανεπεξέργαστα συναισθήματα που αφορούν στον πρώην σύντροφό τους.
-
e-psychology
