Για πρώτη φορά βρέθηκε στην Κρήτη και πιο συγκεκριμένα στη Μεσαρά το 1950 σε ηλικία μόλις 24 χρόνων ως υπότροφος φοιτητής. Η πρώτη αυτή επίσκεψη του Ιταλού αρχαιολόγου Αντονίνο Ντι Βίτα έμελλε να είναι μοιραία για τον ίδιο αλλά κυρίως για τη Μεσαρά. Ως Διευθυντής της Ιταλικής Αρχαιολογικής Σχολής Αθηνών από το 1977 διαλέγει τη Γόρτυνα για την ανασκαφή του.
Της Μαρίας Καλλέργη
Με αυτόν τον τρόπο ξεκίνησε και η πιο ουσιαστική σχέση του Αντονίνο Ντε Βίτα με την περιοχή. Μια σχέση που κράτησε από τη φοιτητική ζωή ως το τέλος της ζωής του αρχαιολόγου ενώ χαρακτηριστικό είναι ότι ακόμα και δύο μήνες πριν το θάνατο του, το Σεπτέμβρη του 2011, σε ηλικία 85 ετών ο Αντονίνο Ντι Βίτα βρισκόταν στην περιοχή. Εκεί τιμήθηκε και άκουσε ένα μεγάλο ευχαριστώ για την ανεκτίμητη του προσφορά του παρέα με το φίλο του αρχαιολόγο επίσης Ιταλό Βιτσέντζο Ντε Ρόζα που είχε ασχοληθεί με την ανασκαφή της Φαιστού.
Ευγενής, καλωσυνάτος και απλός
Με τις εργασίες του, έφερε στο φως χιλιάδες αρχαιολογικά ευρήματα, συμβάλλοντας έτσι τα μέγιστα, στην ανάδειξη της ιστορικής Γόρτυνας σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Πέρα όμως από το έργο του ως επιστήμονας, αγάπησε πολύ τον τόπο και φυσικά τους ανθρώπους του. Οι ντόπιοι θυμούνται ακόμα των αεικίνητο Ιταλό που για δυόμισυ δεκαετίας ήταν επικεφαλής των ανασκαφών στη Γόρτυνα ως ένα άνθρωπο, ευγενή, πράο, καλωσυνάτο και απλό.
.jpg)
Ο Ντε Βίτο με τον Ντε Λα Ρόζα σε βράβευση τους στη Μεσαρά
Χαρακτηριστικά ήταν όσα είχε πει γι αυτό αποχαιρετώντας τον και σκιαγραφώντας την προσωπικότητα του ο Ντε Ρόζα που και ο ίδιος έφυγε από ζωή τρία χρόνια αργότερα το 2014: «Η εκπληκτική ζωντάνια, η μεγάλη ικανότητα, η πέρα από το σύνηθες, δυνατότητά του να κάνει φίλους, η βαθειά ανθρωπιά του καθηγητή Αντονίνο Ντι Βίτα ήταν πράγματα γνωστά για του κατοίκους της περιοχής. Υπήρξε χαρισματικός διευθυντής. Μεγαλόπνευστος. Προκαλούσε ενθουσιασμούς. Ήξερε να είναι απαράμιλλος παραμυθάς, γενναιόδωρος και σοφός. Εγκάρδιος και αβρός. Ακούραστος και ορμητικός. Ικανός να θυμάται αλλά και να ξεχάσει. Έτοιμος να πάρει φωτιά στο άκουσμα μιας επιστημονικής ανακάλυψης, δικής του ή άλλων. Αυτά και άλλα πολλά ήταν ο Νίνο Ντι Βίτα».
Ήταν από τη Γόρτυνα!
Ο Αντονίνο Ντι Βίτα αν και έφυγε σε ηλικία 85 ετών ουδέποτε «συνταξιοδοτήθηκε» από τη σχέση με το Δήμο Γόρτυνας. Ο ίδιος δήλωνε πως η Γόρτυνα ήταν η δεύτερη πατρίδα του, είχε ανακηρυχθεί επίτιμος Δημότης του Δήμου Γόρτυνας και την επισκέπτονταν ως το τέλος της ζωής του.
Μάλιστα προχώρησε στη συγγραφή ενός βιβλίου με τίτλο «Γόρτυνα της Κρήτης – Οι 15 αιώνες της ζωής της πόλης»
Ο Ιταλός καθηγητής προχώρησε, όπως ο ίδιος είχε δηλώσει , στην έκδοση του βιβλίου του έχοντας ως καταστάλαγμα έρευνες 33 χρόνων και 24 χρόνια ανασκαφικού έργου στην αρχαία Γόρτυνα. Μέσω του βιβλίου που αρχικά εκδόθηκε στα Ιταλικά παρουσιάζονται γνωστά και άγνωστα στοιχεία για την αρχαία Γόρτυνα. Η πόλη αναδεικνύεται πρωτεύουσα της Κρήτης κατά τα ρωμαϊκά χρόνια, αλλά και έδρα του νησιού μέχρι την καταστροφή της από τους Άραβες. Η αρχαία Γόρτυνα, η σημαντικότερη πόλη της Κρήτης κατά τα ρωμαϊκά και κυρηναϊκά χρόνια, έχει πλήθος μνημείων (δύο ωδεία, δύο θέατρα, ναό του Απόλλωνα, μεγάλη κολυμπήθρα, παλιές επιγραφές κ.ά.) και τη σημαντικότερη επιγραφή, που θεωρείται ο πρώτος ευρωπαϊκός αστικός κώδικας με εμφανή στοιχεία δημοκρατικών και προοδευτικών αρχών για τα δεδομένα της εποχής. Στην ίδια δε περιοχή κήρυξε ο Απόστολος Παύλος και όρισε επίσκοπο τον Απόστολο Τίτο, όπου σώζονται ακόμη ερείπια του αρχαίου ναού του Απ. Τίτου.
